गर्मी सुरु भएसँगै शरीरमा पानीको सन्तुलन कायम राख्न र आवश्यक पोषण सुनिश्चित गर्न विशेष ध्यान दिन आवश्यक हुन्छ। यस्ता समयमा स्वादिलो, ताजगीपूर्ण र पोषिलो पेयको रूपमा सुन्तलाको जुस अत्यन्त उपयुक्त विकल्प मानिन्छ। प्राकृतिक रूपमा पाइने यो जुस विश्वभर लोकप्रिय छ, जसमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने, शरीरलाई हाइड्रेट गर्ने र विभिन्न आवश्यक पोषक तत्त्वहरू जस्तै भिटामिन C, फोलेट, क्यारोटिनोइड्स र फ्लाभोनोइड्स भरपूर मात्रामा पाइन्छन्।

सुन्तलाको जुस स्वाद, ताजगी र पोषणको उत्कृष्ट संयोजनका रूपमा लिन सकिन्छ । यो रोग प्रतिरोध, मुटु स्वास्थ्य, छालाको सौन्दर्य, मानसिक सन्तुलन र पाचन प्रणाली सुधारमा सहायक हुन्छ। तर, यसको सेवन सन्तुलनमा गर्नु जरुरी छ । 

औद्योगिक रूपमा प्रशोधित रसमा भिटामिन C को मात्रा कम हुनसक्ने जनाइएको छ । घरमै बनाइएको रस तुलनात्मक रूपमा पोषणमा बढी भरपर्दो हुनसक्छ भन्ने विभिन्न अनुसन्धानहरुले बताएका छन् । यद्यपि यस्ता तुलनात्मक अध्ययन अझै विस्तृत रूपमा गरिन बाँकी छ ।

गर्मी महिनामा अत्यधिक पसीना आउने भएकाले शरीरले पानी र इलेक्ट्रोलाइट गुमाउँछ। American Journal of Clinical Nutrition को एक अनुसन्धानअनुसार, १००% जुस पानीभन्दा पनि राम्रो हाइड्रेट गर्ने क्षमता राख्छ । सुन्तलाको जुसमा हुने पोटासियम, फोलेट, भिटामिन C र क्यारोटिनोइड्सले शरीरलाई ताजगी दिनुका साथै पुनः ऊर्जा दिन्छ ।

यूरोप र विश्वमै सबैभन्दा धेरै उपभोग हुने फल रस हो । यसको प्रमुख आपूर्ति ब्राजिल (७९%), स्पेन (७%), फ्लोरिडा (७%) लगायत देशहरूबाट हुन्छ । सन् २०१३ मा मात्र फ्रान्समा सुन्तलाको जुस र नेक्टरले कुल जुसको बजारको ४७% हिस्सा ओगटेको थियो, जसमध्ये ९०% सुन्तलाको नै थियो ।

सुन्तलाको जुसमा पाइने प्रमुख पोषक तत्वहरू
भिटामिन C : रोग प्रतिरोधात्मक प्रणाली सशक्त बनाउने

फ्लाभोनोइड्स : एन्टिअक्सिडेन्टका रूपमा कार्य गर्दै सूजन र कोलेस्टेरोल नियन्त्रण गर्ने

क्यारोटिनोइड्स : छाला, दृष्टि र प्रतिरोधात्मक क्षमतामा सहयोगी

फोलेट : कोशिकीय वृद्धि र मेटाबोलिज्मका लागि आवश्यक

यी सबै तत्वहरूले दीर्घरोगहरू जस्तै मुटु रोग, क्यान्सर र मृगौला समस्याको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्छन् ।

 गर्मी महिनामा सुन्तलाको जुस खाँदा यी ८ प्रमुख फाइदाहरू
१. पर्याप्त हाइड्रेशन र इलेक्ट्रोलाइट्सको पुनःपूर्ति
सुन्तलाको जुसमा करिब ८८–९०% पानी हुन्छ। यसमा पोटासियम, फोलेट, क्याल्सियम तथा फोर्टिफाइड जुसमा भिटामिन D पनि पाइन्छ। गर्मीमा पसिनासँग गुमेको पानी र मिनरल्सको पूर्ति गर्न जुस प्रभावकारी विकल्प हो।

२. रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता वृद्धि
एक गिलास सुन्तलाको जुसले दैनिक आवश्यक भिटामिन C को १००–१४०% पूर्ति गर्छ । यो एन्टिअक्सिडेन्टले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ र संक्रमण तथा स्ट्रेसबाट जोगाउँछ ।

३. मुटु र रक्तचापको स्वास्थ्यमा सहयोगी
यसमा रहेको पोटासियमले रक्तचाप सन्तुलनमा सहयोग गर्छ। साथै, फ्लाभोनोइड र एन्टिअक्सिडेन्टले LDL (नकरात्मक कोलेस्टेरोल) घटाउने र HDL (सकारात्मक कोलेस्टेरोल) बढाउने काम गर्छन्।

४. पाचन सुधार र वजन सन्तुलन
सुन्तलाको जुसमा थोरै भए पनि फाइबर हुन्छ, जसले पाचन प्रणालीलाई सक्रिय बनाउँछ। यसले कब्जियत कम गर्न, पेट सफा राख्न र तौल सन्तुलनमा राख्न सहयोग पुर्‍याउँछ।

५. छाला र कपालको सौन्दर्य वृद्धिमा सहायक
भिटामिन C र एन्टिअक्सिडेन्टहरूले कोलेजन उत्पादनलाई प्रोत्साहन गर्छन्। यसले छालामा उज्यालोपन ल्याउँछ र कपाललाई मजबुत तथा चम्किलो बनाउँछ।

६. मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव
केही अध्ययनहरू अनुसार सुन्तलाको जुसले तनाव र चिन्ता कम गर्न मद्दत गर्छ। यसले मानसिक सन्तुलन कायम राख्न सहयोग पुर्‍याउन सक्छ।

७. मृगौलाको पत्थरीबाट जोगाउने
सुन्तलाको जुसले मूत्रमा साइट्रेटको मात्रा बढाउँछ र pH लाई क्षारीय बनाउँछ। यसले मृगौलामा स्टोन बन्ने सम्भावना कम गर्छ। अमेरिकन अनुसन्धान अनुसार यो जोखिम न्यूनीकरणमा प्रभावकारी देखिएको छ।

८. सूजन (Inflammation) कम गर्ने
सुन्तलाको जुसले शरीरमा देखिने सूजनजन्य बायोमार्करहरू — जस्तै CRP र IL-6 — घटाउन मद्दत गर्छ। विशेषगरी दैनिक ८–१० औंस सेवन गर्दा दीर्घकालीन रूपमा सूजन घट्ने देखिएको छ।

विभिन्न अध्ययनहरूले पुष्टि गरेअनुसार सुन्तलाको जुसका नकारात्मक पक्षहरू: 

१. अधिक चिनीले स्वास्थ्य जोखिम बढाउँछ
धेरै व्यावसायिक सुन्तलाको जुसमा थपिएको चिनी हुन्छ, जसले तौल वृद्धि, मधुमेह र हृदयसम्बन्धी रोगको जोखिम बढाउने अध्ययनहरूले देखाएका छन् ।

२. पाचनमा समस्या आउन सक्छ
फलको तुलनामा जुसमा फाइबर कम हुने हुँदा लामो समयसम्म जुस मात्र सेवन गर्दा कब्जियत र पाचनसम्बन्धी समस्या देखिन सक्छन् ।

३. क्यालोरी अधिक हुने खतरा
सुन्तलाको जुसमा धेरै क्यालोरी हुन्छ, जसको बढी सेवनले मोटोपना र मेटाबोलिक समस्या ल्याउन सक्छ ।

४. एसिडिटी र पेट जलन
साइट्रिक एसिडको उच्च मात्रा पेटमा एसिडिटी, जलन र छालामा एलर्जीको समस्या निम्त्याउन सक्छ भन्ने अनुसन्धानहरू छन् ।

५. दाँतमा क्षति पुर्‍याउन सक्छ
सुन्तलाको जुसमा रहेको एसिड र चिनीले दाँतमा क्षय र सडनको जोखिम बढाउने अध्ययनहरूले देखाएका छन् ।

६. रक्तचापमा असर पार्न सक्छ
पोटासियम धेरै हुँदा केही मानिसमा रक्तचाप अत्यधिक कम हुने र स्वास्थ्य समस्या हुने सम्भावना रहेको पाइएको छ ।

७. औषधिसँग रियाक्सन हुनसक्छ
केही औषधिसँग सुन्तलाको जुसले असर घटाउन वा बढाउन सक्ने जोखिम छ, जसले उपचारमा बाधा पुर्‍याउन सक्छ।

८. बालबालिकामा सावधानी आवश्यक
एक वर्षभन्दा कम उमेरका बच्चाहरूलाई सुन्तलाको जुस दिनु उपयुक्त छैन; अन्य उमेरका बच्चाहरूमा पनि मात्रामा नियन्त्रण आवश्यक छ भन्ने चिकित्सकीय सल्लाह छ ।

 

-विभिन्न अनुसन्धानहरूजा जोर्नलबाट संकलन