हिउँद सकिन अब करिब तीन साता मात्रै बाँकी छ। बितेको पाँच महिनामा हिमपात र वर्षा नहुँदा गम्भीर वातावरणीय असर देखिन थालेको छ । हिमालहरू फुस्रा बन्दै गएका छन् भने खेतबारीमा लगाएका खाद्यान्न र तरकारी बाली ओइलाउन थालेका छन् । म्याग्दीको बेनी नगरपालिका–२ का ८९ वर्षीय बेदप्रसाद उपाध्यायका अनुसार माघ नसकिँदै गर्मी बढेको छ र विगतका वर्षको तुलनामा जाडो कम महसुस गरिएको छ ।

जल तथा मौसम विज्ञान विभागले यस वर्ष औसतभन्दा कम पानी पर्ने र तापक्रम बढ्ने पूर्वानुमान गरिसकेको थियो। हालसम्म पानी पर्ने र हिमपात हुने कुनै सम्भावना नदेखिएकाले विशेषज्ञहरूले कृषि, जल स्रोत, वन र ऊर्जामा असर पर्ने चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । विभागकी प्रवक्ता विभूति पोखरेलका अनुसार सुख्खा खडेरीको अवस्था देखिएको छ र फेब्रुअरी नसकिएसम्म पनि खासै सुधार आउने संकेत छैन ।

हिमालय क्षेत्रमा जलवायु परिवर्तनको असर प्रस्ट देखिन थालेको छ। अन्तर्राष्ट्रिय एकीकृत पर्वतीय विकास केन्द्र (इसिमोड)का वैज्ञानिकहरूका अनुसार हिमालमा हिउँको मात्रा घट्दै गइरहेको छ। हालै सार्वजनिक इसिमोडको हिउँ अध्ययन प्रतिवेदन २०२४ अनुसार सन् २०२४ को जाडो याममा सरदरभन्दा कम हिउँ परेको छ र जमिनमा हिउँ रहिरहने समय अवधि समेत घटेको छ।

धौलागिरि हिमालको तल्लो भागमा हिउँविहीन अवस्था देखिएको छ। म्याग्दीका पर्यटन व्यवसायी चक्रबहादुर तिलिजाका अनुसार केही वर्षअघिसम्म पूरै हिउँले ढाकिने हिमालका तल्लो भाग अहिले कालापत्थर जस्तै देखिन थालेका छन्। वन अधिकृत चन्द्रमणी सापकोटाका अनुसार जलवायु परिवर्तनकै कारण अत्यधिक वर्षा हुने, पछि लामो खडेरी लाग्ने समस्या बढिरहेको छ ।

मौसमविद् रोजन लामिछानेका अनुसार बाँकी तीन साताको अवधिमा पनि वर्षा र हिमपातको सम्भावना न्यून छ। जलवायुविज्ञ डा. धर्मराज उप्रेतीका अनुसार पछिल्ला तीन वर्ष लगातार कम पानी परेको छ। यसपालि पनि हिउँदे खडेरीले नयाँ रेकर्ड तोड्ने सम्भावना छ। पश्चिमी वायु कमजोर रहेकाले वर्षा हुन नसकेको उनले बताए। “यसपालि कर्णाली र सुदूरपश्चिमका केही भागबाहेक अन्यत्र वर्षा भएको छैन,” उप्रेतीले थपे।

जलवायु परिवर्तनका असर कृषि, वनस्पति, वन्यजन्तु र पानी स्रोतहरूमा प्रत्यक्ष देखिएको छ। हिमाली भेगमा रैथाने बाली लोप हुँदै गएका छन्, जंगली जनावरहरू बस्ती छोडेर गाउँ पस्न थालेका छन्। वन डढेलो र पानी संकट झन् गहिरिँदै गएको छ। हिमालहरूमा पानी जम्ने समय घट्दो छ जसका कारण तल्लो भेगमा पानीको अभाव बढ्न सक्छ।

वातावरणविद्हरूका अनुसार जलवायु परिवर्तनका कारण विभिन्न नयाँ रोगहरू देखिन थालेका छन्। गर्मी क्षेत्रमा पाइने लामखुट्टे उच्च पहाडी र हिमाली क्षेत्रमा समेत देखिन थालेका छन्। साथै, जलवायु परिवर्तनकै असरले हिमाली क्षेत्रमा पाइने महत्वपूर्ण जडीबुटी यार्सागुम्बालगायतका वनस्पति लोप हुने खतरा बढेको विभिन्न अध्ययनले देखाएका छन्।

जलवायु परिवर्तनको असरले पारिस्थितिकीय प्रणालीमा गम्भीर संकट निम्त्याइरहेको छ। विशेषज्ञहरूका अनुसार हरितगृह ग्यास उत्सर्जन न्यूनीकरण गर्न र वातावरण संरक्षणका लागि तुरुन्तै प्रभावकारी कदम चाल्न आवश्यक छ। अन्यथा, हिउँदमा हिमालहरू सेता होइन, फुस्रा पहाडमा परिणत हुने खतरा छ।