आज नेपाल र बंगलादेशबीच ४० मेगावाट विद्युत् बिक्री सम्बन्धी महत्वपूर्ण सम्झौतामा हस्ताक्षर हुँदैछ। बंगलादेशले नेपालबाट विद्युत् भारतको प्रसारण लाइनमार्फत लैजाने भएकाले यो सम्झौता त्रिपक्षीय स्वरूपको हुनेछ। सम्झौतामा हस्ताक्षर कार्यक्रम अपराह्न चार बजे काठमाडौंको होटल याक एण्ड यतीमा नेपाल र बंगलादेशका ऊर्जामन्त्रीको पनि उपस्थितिमा हुनेछ।

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका प्रमुख कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले यो सम्झौताले नेपालको ऊर्जा क्षेत्रमा नयाँ आयाम थप्ने बताएका छन्। उनका अनुसार, नेपालले लामो समयदेखि विद्युत् व्यापारमा भारतसँग मात्र संलग्न रहँदै आएको थियो। तर, बंगलादेशसँगको यो सम्झौता दुईपक्षीय व्यापारबाट त्रिपक्षीय व्यापारमा प्रवेशको ऐतिहासिक क्षण हुनेछ। घिसिङले यस सम्झौताले नेपालको ऊर्जा क्षेत्रको विकास र अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारमा ठूला सम्भावनाहरू खोल्ने विश्वास व्यक्त गरेका छन्।

त्रिपक्षीय सम्झौता
नेपाल विद्युत् प्राधिकरण, भारतको एनटिपिसी विद्युत व्यापार निगम (एनभिभिएन), र बंगलादेशको बीपीडीबीबीच त्रिपक्षीय सम्झौता हुनेछ। यो सम्झौताअन्तर्गत बंगलादेशले नेपालको विद्युत् भारतको प्रसारण प्रणाली हुँदै खरिद गर्नेछ।

विद्युत् निर्यातका लागि प्राधिकरणले बाँकी रहेका सम्पूर्ण प्रक्रिया पूरा गरिसकेको छ। यसै वर्षायामबाट बंगलादेशलाई विद्युत् निर्यात गर्न आवश्यक पूर्वाधार निर्माणलगायतका कार्यहरू लगभग सम्पन्न भइसकेका छन्। नेपालले भारतीय अनुदानमा निर्माण भएको २५ मेगावाटको त्रिशूली जलविद्युत् आयोजना र २२ मेगावाटको चिलिमे जलविद्युत् आयोजना हुँदै बंगलादेशलाई विद्युत् निर्यात गर्ने योजना बनाएको छ। यी आयोजनाहरूले भारतमा विद्युत् निर्यातको अनुमति पहिले नै पाइसकेका छन्।

सम्झौताका प्रावधानहरू
सम्झौताअनुसार, नेपालले वर्षायामको ६ महिना (हरेक वर्षको १५ जुनदेखि १५ नोभेम्बरसम्म) ४० मेगावाट विद्युत् बंगलादेशलाई निर्यात गर्नेछ। यो विद्युत् अमेरिकी डलरमा कारोबार गरिनेछ, जसले गर्दा मुद्रा सटही सम्बन्धी कुनै जोखिम नहुने कुलमान घिसिङले जानकारी दिए। प्राधिकरणले बंगलादेशलाई प्रति युनिट विद्युत् ६.४० अमेरिकी सेन्टमा बिक्री गर्नेछ।

विद्युत् नेपालबाट भारतको ढल्केबर-मुजफ्फरपुर ४०० केभी प्रसारण लाइन हुँदै बंगलादेशसम्म पुग्नेछ। भारतको मुजफ्फरपुर विन्दुमा विद्युत् मिटर गरिनेछ, जहाँबाट विद्युत् भारतको प्रसारण प्रणाली हुँदै बहरामपुर-भेरमारा ४०० केभी प्रसारण लाइनमार्फत बंगलादेशमा प्रवेश गर्नेछ।

प्राविधिक र आर्थिक पक्ष
ढल्केबर-मुजफ्फरपुर प्रसारण लाइनको प्राविधिक चुहावटको खर्च नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले बेहोर्नेछ भने मुजफ्फरपुरबाट बंगलादेशसम्मको प्रसारण लाइन शुल्क, चुहावट, ट्रेडिङ मार्जिन र अन्य कर तथा शुल्कहरू बंगलादेशले नै बेहोर्नेछ। मुजफ्फरपुरसम्म नेपालले प्रति युनिट ६.४० सेन्टमा विद्युत् बिक्री गर्ने छ भने बंगलादेशको सीमासम्म पुग्दा विद्युत्को प्रति युनिट दर करिब ७.६ सेन्ट हुनेछ।

घिसिङले भनेका छन्, "हामीले डलरमा भुक्तानी पाउने भएकाले मुद्रा सटहीको कुनै जोखिम छैन। वर्षायामको विद्युत् बिक्रीका लागि यो दर उपयुक्त हो।" उनले बंगलादेशसँगको यो सम्झौताले भविष्यमा अन्य क्षेत्रीय विद्युत् व्यापारका लागि बाटो खोल्नेमा विश्वास व्यक्त गरे। यस सम्झौताले नेपाललाई बंगलादेशसँग पहिलोपटक साङ्केतिक रूपमा विद्युत् व्यापार गर्न अवसर दिनेछ।

भविष्यको सम्भावना
यो सम्झौता सरकार-सरकार तहमा पहिलो चरणको विद्युत् व्यापार भएकोले यसले आगामी दिनमा क्षेत्रीय रूपमा ठूलो परिमाणमा व्यापारका लागि सहजीकरण गर्नेछ। नेपाललाई सन् २०२४ को वर्षायामदेखि बंगलादेशलाई नियमित रूपमा विद्युत् निर्यात गर्न अवसर मिल्नेछ, जसले नेपालको ऊर्जा क्षेत्रको आय स्रोतमा वृद्धि गराउन मद्दत गर्नेछ।

नेपाल र भारतबीचको विद्युत् व्यापारमा पहिलो पटक अन्तरदेशीय ढल्केबर-मुजफ्फरपुर प्रसारण लाइनमार्फत बंगलादेशलाई विद्युत् निर्यात गर्न लागिएको हो, जुन नेपालका लागि ऐतिहासिक क्षण हुनेछ।

कुलमान घिसिङका अनुसार, नेपालले यस सम्झौताबाट प्राप्त गरेको अनुभवले आगामी दिनमा अन्य दक्षिण एसियाली मुलुकहरूसँग पनि ऊर्जा व्यापारका लागि अवसरहरू सिर्जना गर्नेछ।